Өткен аптада елдегі ӘМАТ бағасының жалпы өсу индексі 0%-ды құрады. Сонымен қатар қырыққабат, қарақұмық, жұмыртқа және күнбағыс майы бағасының төмендеуі жалғасуда. Ерте пісетін өнімді жинауға байланысты картоп пен сәбіз бағасында шамалы маусымдық өсім байқалады. Бұл туралы Primeminister.kz мәлім етті.
Өткен кеңестердің бірінде Серік Жұманғарин әкімдіктердің айналым және форвардтық схемалар бойынша жасалған шарттарын тексеруді тапсырған болатын. ҚР СИМ сауда комитеті төрағасының міндетін атқарушы Айдар Әбілдабеков Ұлытау өңіріне жасаған жұмыс сапарының нәтижелері туралы баяндады.
«Жүргізілген талдау қорытындысы бойынша жергілікті әкімдік пен ӘКК жұмысында бірқатар бұзушылықтар анықталды. Біріншіден, әкімдік өңірлік тұрақтандыру қорына сатып алуды жүзеге асыру үшін ӘМАТ тізбесін бекітпеген. Екіншіден, 2023 жылғы 6 маусымда Жезқазған супермаркеттері мен дүкендерінде әлеуметтік өнімдердің 9 түрі бойынша шекті баға көтерілгені тіркелді. Үшіншіден, ӘКК-де "айналым схемасы" бойынша шарттар жоқ, тиісінше кәсіпкерлерге жеңілдетілген қарыздарға бөлінген ақша қаражаты өз мақсатына жетпейді, ұтымсыз пайдаланылады және депозиттерде жатыр. ӘКК арқылы тұрақтандыру қорына сатып алынатын өнім өңірдің дүкендерінде жоқ. Тұрақтандыру қорында осы жылдың қаңтар-мамыр айларында тоғыз атаумен тауарлық интервенциялар іс жүзінде жүргізілмеді, тауар қорларының басым бөлігі 2023 жылдың күзіне және 2024 жылдың басына ауыстырылды. ӘКК-де әлеуметтік өнімдер қорларының жалпы көлемі 2170 тоннаны құраса, 2023 жылы сату көлемі небәрі 243 тоннаны құрады», – деп мәлімдеді Айдар Әбілдабеков.
Сонымен қатар Ұлытау өңірінің сауда департаменті ӘКК-нің әлеуметтік өнімдерін жоғары сауда үстемесімен кәсіпкерлерге қайта сатудың 4 фактісін анықтады. Атап айтқанда, осы жылдың наурыз айында «Ұлытау» ӘКК кәсіпкермен 1500 кг көлемінде 190 теңгеден пияз сатуға шарт жасасты, ол кейіннен рұқсат етілген 15% орнына 47%-ға дейін сауда үстемесімен пиязды сатты, яғни бір килограмына 280 теңгеден алды. Тағы бір кәсіпкер ӘКК-ден қырыққабаттың әр килограмын 45 теңгеден сатып алып, оның бағасын 8 есеге көтеріп, 360 теңгеге сатты. Осындай фактілер картоп пен күнбағыс майын сату кезінде де анықталды. Бұл ретте, сауда қызметін реттеу туралы заңнамаға сәйкес әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларын жеткізуге шарттар жасасу кезінде шекті сауда үстемесінің мөлшері міндетті түрде белгіленуі тиіс. Ал егер бұл талап бұзылса, мәміле жарамсыз болады.
Барлық анықталған фактілер бойынша кәсіпкерлер ҚР ӘҚБтК-нің 204-4-бабы бойынша әкімшілік жауапкершілікке тартылды. Әкімдік пен ӘКК лауазымды адамдарының әрекеттері бойынша материал Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметке жіберілетін болады.
Өңірлерде көкөніс қорларының бар-жоғы туралы ауыл шаруашылығы вице-министрі Ербол Тасжүреков баяндады. Жалпы, күзгі егін жинау науқанын қаржыландыру жұмыстары жалғасуда. АШМ тарапынан картоп, пияз және қырыққабат бойынша өңірлерге келісімшарттарды ұсынылған көлемге жеткізу тапсырылды.
Кеңес барысында үлгілік қағидалар шеңберінде форвардтық шарттар жасасу үшін ӘМАТ тізімі кеңейтілгені атап өтілді. Қарақұмық жармасы, күріш, күнбағыс майы, ұн және қант өндіру үшін форвардтық қаржыландыру енгізілді. Осылайша, әкімдіктердің күзгі егіннің шикізатын (күріш-шала, қарақұмық, күнбағыс) сатып алу үшін өңдеуші кәсіпорындарды форвардтық қаржыландыруды жүзеге асыруға мүмкіндігі бар. Ол үшін Ербол Тасжүреков атап өткендей, өңірлер осы тауарлар бойынша қажеттілік көлемін растауы қажет.
Кеңесте 24 маусымға жоспарланған Қызылорда облысында күріш жәрмеңкесін өткізуге дайындық барысы талқыланды. Оған күзгі егін жинау науқанына орай форвардтық шарттар жасасу үшін өңірлердегі барлық ӘКК және күріш пен әлеуметтік өнімдердің ірі өндірушілері қатысады.
«Өткен аптада әлеуметтік өнімдер бағасының өсуінің нөлдік көрсеткіші – оң нәтиже. Жыл басынан мамыр айының соңына дейін ӘМАТ бағасының өсу индексі 4,2%-ды құрады. Маусым айының қорытындысы бойынша ол 4,3%-дан аспауы тиіс. Барлық әкімдік оны қамтамасыз ету бойынша жан-жақты шаралар қабылдауы қажет. Сауда және интеграция министрлігі барлық жергілікті атқарушы органдар мен «Ұлытау» ӘКК-нің, атап айтқанда, әлеуметтік өнімдерге бағаны тұрақтандыру жөніндегі жұмысын ерекше бақылауға алсын», – деп тапсырды кеңес қорытындысы бойынша Серік Жұманғарин.
Сондай-ақ, ҚР Премьер-Министрі Әлихан Смайыловтың төрағалығымен өткен Үкімет отырысында тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы жаңа шаралар қаралды. Премьер-Министрдің орынбасары – сауда және интеграция министрі Серік Жұманғарин республикада тұтынушылардың құқықтары бұзылғаны туралы өтініштер саны жыл сайын өсіп бара жатқанын баяндады. Мәселен, 2022 жылдың өзінде СИМ 30,2 мыңнан астам өтініш қараған. Басқа мемлекеттік органдар бойынша да жағдай осындай.
Көбіне азаматтар медициналық қызметтердің сапасы, байланыс қызметтері, қалалық қоғамдық көліктер және қоғамдық тамақтану қызметтеріне шағымданады. Бұл ретте өткен жылы келіп түскен өтініштердің 44,8%-ы бойынша консультациялық-құқықтық көмек көрсетіліп, 43,7%-ы бойынша оң шешімдер қабылданды. Жалпы тұтынушыларға 786 млн теңге қайтарылды.
Оған қоса Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша заңнамаға тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесінің тиімділігін арттыруға бағытталған түзетулер әзірленді. Мәселен, тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша Омбудсмен институтын енгізу, тұтынушылардың шағымдарын қарау рәсімін жеңілдету (4-тен 2 сатыға дейін), тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың негізгі қағидаттарын коммуналдық, көлік, медициналық, туристік қызметтер, байланыс қызметтері және өзге де салаларға міндеттеу көзделіп отыр.
Одан бөлек соттың шешімі бойынша айыппұл салу арқылы азаматтық жауапкершілікті енгізу жоспарланып отыр, бұл кәсіпкерлік нысандарын тұтынушының заңды талаптарын орындауға ынталандыратын болады. Сондай-ақ онлайн-сауда сегментінде заңды талаптардың орындалуын қадағалау бойынша жұмыс жүргізілетін болады.
Жалпы түзетулер нәтижесінде тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласын мемлекеттік реттеу бойынша қанағаттану деңгейі 2025 жылға қарай 80%-ға жетуге тиіс.
Ұсынылған түзетулер бойынша Қазақстанның ұлттық тұтынушылар лигасының төрағасы Светлана Романовская түсініктеме жасады.
Премьер-Министр шағымдардың басым бөлігі сапасы төмен тауарларды сату, тауар бағасының көрсетілмеуі және дұрыс көрсетілмеуі, интернет-дүкендерден ақшаның уақытылы қайтарылмауы бойынша екенін атап өтті.
«Тұтынушылар сондай-ақ денсаулық сақтау, тамақтану, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, байланыс салаларындағы қызметтердің сапасына да жиі шағымданады. Мемлекеттік органдар өтініштерді уақытылы қарай бермейді. Көбінесе мәселе сол күйі шешілмей қалып жатады. Осыған байланысты Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі ведомствоаралық кеңестің жұмысын күшейту қажет», — деді Әлихан Смайылов.
Үкімет басшысының айтуынша, 2020 жылы «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» заңға енгізілген түзетулер үкіметтік емес ұйымдар мен бизнесті тарта отырып, біртұтас жүйе құруға ықпал етті. Оған қоса нақты нәтижеге қол жеткізу үшін заңнамалық базаны одан әрі жетілдіру қажет. Осы мақсатта қолданыстағы заңдарға жаңа түзетулер әзірленген еді.
«Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі Омбудсмен институтын енгізу ұсынылады. Ол проблемалар мен шағымдарды реттеудің негізгі үйлестірушісі болуға тиіс. Бұл орайда тұтынушылардан түсетін шағымдарды қарау алгоритмін барынша жеңілдету қажет. Мұнда тұтынушы – қоғамдық бірлестік – мемлекет арасындағы өзара іс-қимылдың тиімді схемасын құру маңызды», — деді Премьер-Министр.
Үкімет басшысы ұсынылған заң жобаларын қолдау бойынша дауыс беру рәсімі өткізілгеннен кейін олардың Парламент Мәжілісіне белгіленген мерзімде енгізілуін қамтамасыз етуді тапсырды.
Сонымен қатар Үкімет басшысы халықтың тұрмыс сапасын жақсартатын қолданыстағы ұлттық стандарттарды жетілдіру бойынша жұмыс жүргізу керектігін атап өтті.
«Қызметтер мен тауарлардың сапасын жақсарту бойынша бизнесті ынталандыру бағытында қосымша шаралар әзірлеу қажет», — деп түйіндеді Әлихан Смайылов.
