Жасырын болып қалуды қалаған дереккөздердің айтуынша, Exxon өкілдері мен Қазақстанның жоғары лауазымды шенеуніктері арасындағы кездесулерде алып кен орнын кеңейту мүмкіндігі мен оның нақты тетіктері талқыланған. Bloomberg агенттігінің хабарлауынша, келісімге қол жеткізіледі деген кепіл жоқ. Дегенмен, Қазақстан мұнай өндіру көлемін ұлғайту мақсатында теңіз шельфін одан әрі игеруге мүдделі. Сондай-ақ келіссөздер Теңіз кен орнының лицензиясын ұзарту мәселесін де қамтиды. Бұл жобада да Exxon серіктес болып табылады.
2000 жылы Қашаған кен орны табылған кезде, ол соңғы ондаған жылдардағы ең ірі мұнай ашылымы болды. Сол уақытта кен орнын игеру операторы болған Eni компаниясы тәулігіне 1,5 миллион баррельге дейін мұнай өндіруді жоспарлаған еді. Алайда жобаны әзірлеу барысында болған көптеген кідірістер мен шығындардың өсуіне байланысты қазіргі өндіріс көлемі шамамен тәулігіне 450 мың баррель деңгейінде қалып отыр.
2024 жылдың маусым айында Қазақстанның мемлекеттік мұнай-газ компаниясы «ҚазМұнайГаз» Қашаған кен орнындағы ресурстарды кеңінен игеру үшін жаңа серіктестер тартуға күш салып жатқанын хабарлады. Қазіргі Қашағанды игеру, сондай-ақ Солтүстік Каспий жобасы деп те аталады, кен орнының толық әлеуетінің тек бір бөлігін ғана қамтиды.
«ҚазМұнайГаздың» ресми сайтындағы мәліметке сәйкес, кен орнының операторы мұнай өндіру көлемін 2026 жылға қарай тәулігіне шамамен 500 мың баррельге, ал 2031 жылға қарай 700 мың баррельге дейін ұлғайтуды жоспарлап отыр. Бұл көрсеткішке қосымша газ өңдеу зауыттары салынғаннан кейін қол жеткізіледі.
ExxonMobil компаниясы Қашаған жобасының негізгі серіктестерінің бірі болып табылады. Сонымен қатар жобада Eni SpA, Shell Plc, TotalEnergies және «ҚазМұнайГаз» компаниялары да қатысады. Техастық компания сонымен бірге елдегі ең ірі мұнай кеніші – Теңіз жобасында да аз үлеске ие, бұл жобаны Chevron Corp. басқарады.
Дереккөздердің айтуынша, Қашағанды одан әрі дамыту жөніндегі келіссөздер елдегі басқа жобаларға қатысты мәселелермен тығыз байланысты. Атап айтқанда, Теңіз кен орнын игеру лицензиясын ұзарту мәселесі талқылануда, оның мерзімі 2033 жылы аяқталады. Қазақстан үкіметі келісімшартты ұзартудың шарты ретінде жобадағы өз үлесін арттыруды көздеп отыр.
Қашаған бойынша серіктестер сонымен қатар Швеция мен Швейцарияда қаралып жатқан арбитраждық істерге қатысуда. Қазақстан үкіметі негізінен өндірістің кідіруінен туындаған табыстан айырылуға байланысты 160 миллиард доллар көлемінде өтемақы талап етуде.
Егер қазіргі халықаралық серіктестер Қашаған жобасына инвестиция салуды жалғастырғысы келмесе, «ҚазМұнайГаз» басқа компаниялармен ынтымақтастық орнатуға дайын екенін маусым айында компанияның бас директоры Асхат Хасенов мәлімдеді. Қазіргі уақытта мұнай тек Қашағанның шығыс бөлігінен ғана өндірілуде, ал батыс бөлігі мен өзге кен орындары әлі игерілмеген.
Жалпы мұнай қоры 4,5 миллиард тонна деп бағаланады. Кен орны Каспий теңізінің солтүстігінде орналасқан және оның ауданы 3000 шаршы километрден (1200 шаршы мильден) асады. Бұл туралы өнімді бөлу туралы келісімдер бойынша Қазақстан Энергетика министрлігінің өкілі болып табылатын ТОО PSA компаниясының сайтында хабарланған. Қолданыстағы өндіру қуаты осы қорлардың 1–2 миллиард тоннасын өндіруге мүмкіндік береді. Өнімді бөлу туралы келісім 2041 жылға дейін күшінде, деп хабарлады кен орнының операторы NCOC өз сайтында.
Қашағанның күрделілігі жоғары қабат қысымы мен мұнай құрамындағы улы күкіртсутектің жоғары болуымен байланысты. Сондай-ақ кен орнының географиялық ерекшелігі — қыс мезгілінде қататын Каспий теңізінің таяз бөлігінде орналасуы — жобаны іске асыруды қиындатады.
