Адамдардың айтуынша, алаяқтар ұялы өздерін байланыс операторы компанияларының қызметкерлеріміз деп таныстырады, ал қазақстандық полицияның мәліметінше, мұндай қоңыраулардан кейін жинаған миллионнан астам ақшасынан айырылған кемінде екі адам бар екенін хабарлайды. Бәрін рет-ретімен баяндайық.
Не болады?
2024 жылдың қаңтарында жаңа схема бойынша әрекет ететін телефон алаяқтары туралы хабарламалар тарала бастады. Оның мәні мынада – қылмыскер ықтимал жәбірленушіге қоңырау шалып, өзін ұялы байланыс провайдерінің қызметкерімін деп таныстырады. Ол жәбірленушінің SIM картасының мерзімі ертең сағат 00:00-де аяқталатынын хабарлайды. Егер ұялы байланыс қызметтерін ұсыну туралы шартты ұзартпаса, ертең қоңырау шалу, SMS жіберу немесе мобильді интернетті пайдалана алмай қалады. Алаяқтар «келісімшартты ұзартудың» әртүрлі тәсілдерін ұсынады.
Бұл қалай жұмыс істейді?
Қазнетте бұл схеманың кем дегенде үш түрлі нұсқасы көрсетілген. Біз олардың әрқайсысына тоқталамыз.
- 1414 жылғы SMS
Ықтимал жәбірленушіге жалған оператор қоңырау шалып, SIM картасының жарамдылық мерзімін ұзартуды ұсынады. Әңгіме барысында алаяқ клиенттің байланыс сапасына қатысты пікірін, мобильді интернетті, мобильді банкингті қолданатындығын, оның түрін сұрайды. Бұл сұрақтар қылмыскерлерге жәбірленушінің қай банктерде жарамды шоттары бар екенін анықтауға мүмкіндік береді. Осы кезде ықтимал жәбірленушіге 1414 нөмірінен SMS келеді. Себебі жалған оператор egov.kz аккаунтын бұзуға тырысады. Дегенмен, «оператор» ешқандай кодты, құпия сөзді сұрамайды, оның орнына «SIM картаның жарамдылық мерзімі ұзартылды» деп, әңгімені тоқтатады.
Бұдан кейін алаяқтық схеманың екінші кезеңі басталады. Дәл осы жәбірленушіге ІІМ-нен хабарласып, бұл оператордың алаяқ болғанын және оның барлық шоттары бұзылғанын айтады. Тәртіп сақшысы ақшаны «қауіпсіз шотқа» аударуды немесе қаражатты «сақтау» үшін «айна несиесін» рәсімдеуді ұсынады. Шын мәнінде, аударым жасай отырып, жәбірленуші өз ақшасын қылмыскерлерге береді.
- Тауарлық несие
Жалған оператор жәбірленушіге сілтеме арқылы «деректерді растауды» ұсынады. Ол тауарлық несиелерді рәсімдеу мүмкіндігі бар маркетплейске апарады. Осылайша, жәбірленушінің есебінен қылмыскерлер қымбат тауарларды сатып ала алады.
- Қолданбалардан немесе үшінші тарап ресурстарынан жіберілген кодтар
Алаяқтар жәбірленушілерден қолданбалардан немесе басқа ресурстардан жіберілген кодтарды айтуыд сұрауы мүмкін. Олардың көмегімен қылмыскерлер азаматтардың банктік шоттарына қол жеткізеді. Мәселен, қылмыскерлер Ақтөбе тұрғынын осылай алдаған, оның есепшотынан бір жарым миллион теңгеден астам ақша алынған.
Не істеу керек?
Біріншіден, ұялы байланыс операторларының қызметкерлері телефон арқылы ешқандай код пен парольдерді сұрамайтынын ұмытпаңыз. Егер SIM картасы ескірген болса, оны ауыстыру үшін клиенттер провайдердің кеңсесіне шақырылады.
Екіншіден, 6 айға несие алудан ерікті түрде бас тартуды қарастырыңыз. Сонда алаяқтар сіздің атыңызға несие алған болса, несие ұйымы қарызыңызды жоюға міндетті болады. Бас тартуды қалай рәсімдеуге болатыны туралы мына жерден оқыңыз.
Үшіншіден, егер бірдеңе алаңдатса немесе күмәнді болып көрінсе, әңгімені тоқтатыңыз. Сіз ұялы байланыс операторының байланыс орталығына қоңырау шалып, SIM картаңыздың өшіп қалу қаупі бар-жоғын өзіңіз сұрай аласыз.
Сақ болыңыз және өзіңізді қорғаудың ең оңай жолы – бөгде адамдарға жеке деректеріңізді беруден бас тарту екенін естен шығармаңыз.
