10 жылға сотталған жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасының бұрынғы басшысы Рашид Аманжоловтың адвокаты Сәуле Ақатованың айтуынша, істің мән-жайын анықтау мақсатында аппеляциялық сотқа президент көмекшісі, қауіпсіздік кеңесінің хатшысы Әсет Исекешев, Алматы әкімі Бақытжан Сағынтаев, ұлттық банк төрағасы Ерболат Досаев пен Қазақстанның Ресейдегі бұрынғы елшісі Иманғали Тасмағамбетовты шақыру қажет. Олар сан алуан қарама-қайшылықтарды жоюға және шындықты білуге көмектесе алады. Өйткені барлығы LRT құрылысы кезінде жауапты қызметте болған.
«Біз сотқа бұрынғы премьер-министр Серік Ахметовты, премьер-министрдің бірінші орынбасары (қазір Алматы әкімі) Бақытжан Сағынтаевты, индустрия және жаңа технологиялар министрі (қазір президент көмекшісі) Әсет Исекешевті шақырып, онлайн режимде жауап алуды сұраймыз. Оларға өздері қол қойған құжаттарды да көрсету керек. Сосын ол құжаттардың маңыздылығын, төмен тұрған мемлекеттік құрылымдар мен лауазымды тұлағалардың атқарған міндеттері жайында сұрау қажет» деді Ақатова.
Оның айтуынша, LRT құрылысы бойынша шешім қабылдаған адамдар осы жобаның мемлекет үшін несімен тиімді болғанын түсіндіріп беруге тиіс.
«Неге тиімсіз болғанына қарамастан үкімет құрылысты толығымен тоқтатқан жоқ? Неге жобаның құнын арттыра отырып, бюджет қаржысын салуды жалғастыра берген?» дейді адвокат.
Сондай-ақ Ақатова сотқа Қазақстанның Нидерланд Корольдігіндегі қазіргі елшісі Асқар Жұмағалиевты, әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры директорлар кеңесінің төрағасы Болат Жәмішевті және Тұңғыш президент әкімшілігінің экс-басшысы Әділбек Жақсыбековты шақыру қажет деп санайды.
«Осы тұлғалардан Аманжоловқа тағылған айыптар аясында өздері қабылдаған шешімдер бойынша жауап алынуға тиіс. Әйтпесе Аманжоловтың қандай әрекеті заңға қайшы болғанын қосымша білуге еш мүмкіндік болмай тұр» дейді Ақатова.
Бұдан бөлек, адвокат LRT жобасына қатысқан шетелдік серіктестерден жауап алуды сұрады. Ал шетелге қашып кеткен елорда әкімінің бұрынғы орынбасары Қанат Сұлтанбеков пен «Астана LRT» басқармасының төрағасы Талғат Ардан сотта жауап бермесе, істің анық-қанығын анықтау қиын.
Адвокаттардың ойынша, құқық қорғау органдары халықаралық іздеуде жүргендерді іздеп жатқан жоқ. Сәуле Ақатованың өтінішін басқа адвокаттар да қолдады. Ал прокурор Арсен Бегалин жоғары лауазымды шенеуніктерді сотқа шақыруға қарсы болды.
«Ондай өтініш соттың бірінші сатысында жарияланған. Ол адамдардан жауап алудың қажеті жоқ деп санаймын. Себебі іс бойынша барлық дәлел қарастырылды» деді прокурор Бегалин.
Астана LRT соты
LRT құрылысына бөлінген қаржыны жымқыру ісі бойынша алғашқы сот отырысы 2020 жылы 29 қазанда өтті. Жеті адам 5,8 миллиард теңгені жымқырғаны үшін айыпталды. Ал елорда әкімінің бұрынғы орынбасары Қанат Сұлтанбеков пен «Астана LRT» ЖШС бұрынғы басшысы Талғат Ардан халықаралық іздеуде жүр. Жақында жемқорлықпен күрес қызметі Талғат Арданның қай елде тығылып жатқанын білеміз деп мәлімдеді. Ал Қанат Сұлтанбеков АҚШ-та жүр.
Тергеу материалдарына сәйкес, Сұлтанбеков пен Ардан қылмыстық топ құрып, LRT құрылысына кететін шығындарды 24 миллиард теңгеге артық көрсеткен. Осы қылмысқа әкімдіктің басқарма басшылары, сондай-ақ шетелдік және отандық компаниялардың өкілдері қатысқан. Қылмыстық топ бюджетке 5 миллиард 800 миллион теңгеден астам шығын келтірді
Сот үкімі
28 мамырда LRT құрылысына бөлінген қаржыны жымқыру ісі бойынша сот үкімі шығарылды. Қылмыстық іс елорданың қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотында қаралды. Сот үкіміне сәйкес, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасының бұрынғы басшысы Рашид Аманжолов 10 жылға, қалалық мәслихаттың бұрынғы хатшысы және депутаты Жанат Нұрпейісов, «НұрТрейд» ЖШС («Астана LRT»-ның қосалқы мердігері) бұрынғы директоры Улугбек Ачилов, мердігердің өкілдері Тимур Қасабаев, Дәурен Әбдіхамитов 8 жылға сотталды. Ал «Astana Innovations» АҚ экс-басқарма төрағасы Талғат Әшім мен мердігердің тағы бір өкілі Дулат Мусенов 7 жылға бас бостандығынан айырылды.
Атышулы LRT
2013 жылы Қазақстанның тұңғыш президенті Нұрсұлтан Назарбаев LRT құрылысы тым қымбатқа түсетінін мәлімдеді. Бірнеше жылдан кейін қытайлық инвесторлар келді. Ал 2019 жылы шілде айында Қасым-Жомарт Тоқаев жеңіл рельсті көлік құрылысын сынға алып, осы жобаның тиімділігіне сенбейтінін айтты.
LRT-ның құрылысы 2019 жылдың соңында аяқталады деген жоспар болған. Алайда қытайлық инвесторлар қаржыландыруды тоқтатты. Артынан «Астана банкінде» тағы 200 миллион доллардың бұғатталып қалғаны туралы ақпарат тарады. Биыл наурыз айында Есеп комитеті бұл жоба өзін ақтамайтынын мәлімдеді.
Ал маусым айында елорда әкімі Алтай Көлгінов LRT құрылысының қайта жанданғанын мәлімдеді. LRT-ны толығымен аяқтау үшін қосымша 1 миллиард доллар қажет.
