«Ozim Platform» – бұл ерекше қажеттіліктері бар балалардың ата-аналарына арналған мобильді қосымшаcы. Қосымшада ата-ана балалардың дағдыларының жалпы дамуы туралы ақпарат табады, балалар аурулары туралы көбірек біледі, үйде балаларды оқытуға арналған бейнероликтерді көріп, балалардың дамуы туралы халықаралық зерттеулермен танысады және форумда пікірлес адамдарды табады.
Балалардың ерекше қажеттіліктері мен жеке-дара мүмкіндіктерін ескере отырып, барлық балаларға және олардың ата-аналарына тең қолжетімділікті қамтамасыз ететін құралдар аздың қасы. Заңдық тұрғыда өздерінің құқықтарын біліп, маман иелерінен керекті ақпаратты алу, өкіметтің ұсынатын бағдарламаларын ашық зерттеу үшін осындай азаматтық технология бар.
Біз жобаның негізін қалаушы Әсем Тажиевадан жоба жайлы, оның қоғамға тигізген пайдасы мен қазақстандық қоғамда инклюзияның дамуы мен азаматтық технологиялармен байланысы жайлы көбірек білдік.
ЖОБА ҚАЛАЙ ДҮНИЕГЕ КЕЛДІ?
2016 жылы мен Назарбаев Университетіне түсіп, біртіндеп инклюзия тақырыбын тереңірек зерттей бастадым, бір жылдан кейін волонтер ретінде ерекше қажеттіліктері бар балалары бар отбасылардың жағдайы туралы UNICEF зерттеуіне қатыстым. Курстастарымызбен инклюзияны дамыту жобаларына белсенді қатысуға тырыстық, сонымен қатар магистратура бағдарламасы инклюзивті білім беру курсын қамтыды. Бұл қиыншылыққа тап болған отбасылардың мәселесін терең зерттеуге мүмкіндік берді. Оқуымды аяқтағаннан соң мен бірден Назарбаев Университеті мен Дара қорының серіктестігі аясында зерттеу әкімшісі болып жұмыс істей бастадым.
Содан кейін өзімде сирек кездесетін генетикалық ауруы бар баланың анасы болдым және ата-аналардың сенімді ақпарат алатын жері жоқ екенін түсіндім.
Жобаны іске асырар кезде проблемалар бұрыннан айқын болды, бірақ бұл мәселелердің шешімін қалай табу керектігін түсіну керек болды. Жобаға менің сыныптастарым белсенді қатысты. Біз олармен бір бағытты ұстандық, бір тілде сөйлестік, өзара шешім қабылдап, өзіміз үйренген ғылым жолымен жүруді шештік.
Covid-19 жаһандық пандемиясы жағдайында даму ерекшеліктері бар балалардың ата-аналары мен бейінді мамандар балаларға арналған білім беру және оңалту рәсімдерін ұйымдастыруда қиындықтарға тап болды.
Біз жобаны 2021 жылдың басында жүзеге асыра бастадық және 2021 жылдың 8 қарашасында мобильді қосымшаны ресми түрде іске қостық. Назарбаев Университетінің әлеуметтік даму қорының әлеуметтік жобалар байқауында грант жеңіп алды.
ЖОБАНЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ НЕДЕ?
Жоба тек ерекше қажеттіліктері бар балалар отбасылары үшін ғана емес, барлық ата-аналар үшін де маңызды. Біз ерте жастағы балалардан бастадық, яғни 0-ден 7 жасқа дейінгі балалар. Осы саладағы сарапшыларды тарта отырып, ерте даму және ерте араласу туралы ақпарат береміз.Мен балаларды балабақшалармен қамту туралы ғана емес, сонымен қатар балаларды дамытудың әдістемелік бағдарламалары мен тәсілдерінің сапасы туралы да айту үшін күрделі реформалар қажет екенін түсінемін.
Біздің басты назарымыз ата-аналарға ресурс беру болды, яғни ата-аналар балаларды үй жағдайында өздігінен дамыта алатын білім беру бейнелері мен мәтіндік материалдарды қолдана алса дедік. Пандемия кезінде қорлардың бірінің мысалында біз бұл жұмыс істейтін әдіс екенін көрдік.
Мамандар телефон арқылы ата-аналарға нұсқау беріп, балалардың жақсы нәтиже көрсетуін қамтамассыз етті.
Ата-ананың қалауына және баланың жағдайына байланысты балалар жүріп, сөйлей бастады. Бірақ бұл әдіс баланың өз әлеуетін көрсету мүмкіндігін бірнеше есе арттырады.
ПЛАТФОРМАНЫҢ ЖҰМЫС ЖАСАУ БАРЫСЫ
Біз Ozim Platform мобильді қосымшасын жасадық. Бұл ата-аналардың ақпараттық қажеттіліктеріне негізделген бірегей шешім. Жақында мобильді қосымша цифрлық қоғамдық тауарлар тізіліміне енгізілді (digital public goods). Бұл БҰҰ-ның халықаралық бастамасы және бірнеше жаһандық проблемаларға жауап ретінде шешімнен дамуға ниетті ұйымдар.
Біз ҮЕҰ-мен заң мәселелері бойынша серіктестікте сарапшылар балалар мен олардың ата-аналарының құқықтарын түсіндіретін бейнероликтер жарияладық. Қосымшада кейстер мен түсініктемелер ұсынылған жеке "құқықтар" блогы бар. Сондай-ақ, кейде біз ата-аналарға проблемалық сұрақтарға жауап беру үшін заңгерлерді тартамыз.Қосымшада реабилитолог, логопед, кәсіби терапевт, нейропсихолог, ерте даму саласындағы сарапшылармен бірге бейне бар. Қазіргі таңда 3000-нан астам қолданушы тіркелген.
Біздің сарапшылар мен ғалымдар әртүрлі баланың ерте даму және араласу әдістері туралы халықаралық зерттеулердің түйіндемесін жазады, дереккөздерге сілтеме жасай отырып дәлелдер келтіреді. Сондай-ақ, емтихан түрлері мен балалар аурулары туралы көптеген ақпараттық мақалалар бар. Ата-аналар баланың даму кезеңдері мен белгілі бір жаста болуы керек скринингтер туралы білуі керек. Біз осындай негізгі ақпаратты жариялауға тырысамыз.
Біз ең алдымен ерекще қажеттілігі бар балалардың ата-аналарының ақпараттық қажеттіліктері туралы зерттеу жүргіздік. Қазіргі уақытта біз отбасының әлеуметтік-экономикалық жағдайының ерте даму мен араласуға қол жеткізуге әсері туралы зерттеу жүргізіп жатырмыз.
Бұл тәжірибе ата-аналарды онлайн режимінде оқытуға және ақпараттандыруға түрткі болды. Ерекше қажеттіліктері бар балалардың ата-аналарына арналған ақпараттық платформа түріндегі мобильді қосымшаны құру оңтайлы шешім болды. Біздің платформамызда тек теориялық материалдар ғана емес, сонымен қатар баламен үйде қазақ және орыс тілдерінде практикалық сабақтар өту де қамтылған.
ҚАНДАЙ ҚИЫНШЫЛЫҚТАР БАР?
Менде балалардағы дағдылардың дамуын көрсететін осындай құралды жүзеге асыруға деген үлкен құлшынысым болды. Бұл ата-анаға белгілі бір салалардың дамуы туралы алаңдау керек пе екенін түсіну үшін өте қажет. Мұндай құралдар дамыған елдерде белсенді қолданылады және оларды көбінесе ғылыми орталықтар жасайды. Біз сауалнамаларды пайдалануға лицензия бере алатын бірнеше ұйымдармен келіссөздер жүргіздік. Алайда, мұндай лицензиялар көп ақша талап етеді. Біз мамандар арасында сұраныс жасадық, бірақ әлі күнге дейін баланың дамуын бақылаудың ғылыми негізделген және сыналған құралын жасай алатындарды таппадық. Платформада ата-аналар үшін қол жетімді бірнеше сауалнама бар, бірақ бізде 0-7 жас аралығындағы балалардың барлық жасына арналған сауалнамалар әлі жоқ. Біз бұл бағытта жағдайдан шығудың жолын іздейміз.
Лаура – 32 жаста, тұрмыс құрған, екі баланың анасы. Кіші ұлында туылғаннан балалардың сал ауруы (ДЦП) диагнозы бар.10 жыл бойы заңгер болып жұмыс жасады. Диагнозы бар бала көп уақытты алатындықтан, ерекше күтімді қажет ететіндіктен ол баласына өзі қарайтын. Осы жылы оны балабақшаға беріп, мобилограф және модделинг саласында жұмыс жасап жатыр .
Ерекше баланың анасы болғандықтан Лаураға көп ақпарат іздеуге тура келетін, әлеуметтік желілерде, инстаграмда өзіне жақын қоршаған орта тапты. Олармен жақын араласып, бір кездесулерде платформаның негізін қалаушы Әсеммен танысты.
«Маған қатты ұнағаны, қосымшада баламен қалай уақыт өткізу керек, қандай ойындарды үй жағдайында ойнауға болады, сабақтар, юристің, мамандардың кеңесі бар. Мен өзіме көптеген пайдалы ақпаратты сол жерден алдым.
Қосымша түсінікті, әрі қолданғанға жеңіл. Себебі оған дейін мен ғаламтордан, әр түрлі қосымшалардан ақпарат іздейтінмін. Көп уақытым дұрыс ақпарат табуға кететін. Бұл жерде барлық ақпарат инклюзиямен байланысты болды және бір жерде жинақталған еді» деді Лаура.
Әсемнің айтуынша бүгінгі таңда оларға жаһандық жұмысты ілгерілету үшін ресурстар жеткіліксіз, сондықтан ата-аналардың сұрақтарына, мәселелеріне жауап таба алатын серіктестер іздеуде. Заңды мәселелерге қатысты көптеген сұрақтарды ата-аналар ӘМСҚ арқылы ала алмайды немесе тіпті мүгедектік туралы анықтама ала алмайды. Сондықтан олар осы бағытта контент жасауды жалғастырады және ата-аналарды қажетті ақпаратпен қамтамасыз етеді. Олар ынтымақтастыққа ашық.
*Бұл материал Орталық Азияның Еуразия Қоры және Еуропалық Одақтың қаржылай қолдауымен «Сіздің даусыңыз маңызды. Технологиялар арқылы азаматтық шешім қабылдау» жобасы аясында әзірленген. Материалдың мазмұнына Мөлдір МҰХИТ жауапты және Еуропалық Одақтың және Орталық Азияның Еуразия Қорының көзқарасын білдірмейді.
